Bundan 6 yıl evvel Nr 1 FM radyo ve televizyonları benden “Yılın 20 insanını” seçip yorumlamamı istedi.
Bir kaideleri vardı. Siyasetçileri kıymetlendirme dışı bırakmam.
Ben de etrafımda Türkiye’yi âlâ izleyen çeşitli yaştan beşere danışarak bir liste yaptım.
Liste çok ilgi görünce bunu her yıl yapmaya başladım.
Neticede “Yılın 20 İnsanı” listesi yedinci yılına geldi.
2024 hem dünya hem Türkiye açısından karanlık, hatta çok karanlık bir yıl oldu.
Yine de bu karanlıkları aydınlatan beşerler vardı.
Tabii ki bu daha çok benim bakışımı, değerlendirmemi yansıtan bir liste.
Ama iddia ediyorum seçilen insanların en azından bir kısmına siz de katılacaksınız.
Belki bundan istifade siz de kendi 20 insan listenizi yapıp, kendi içinizden bu insanlara bir alkış yaparsınız.
Bayanlar baylar, işte 2024 Türkiye’de yılın 20 insanı:
1.KAMER DARON ACEMOĞLU: ADALET VE ÖZGÜRLÜĞÜN İKTİSADI İLE NOBEL ALAN İKTİSATÇI
Yılın İnsanları listesinin 1 numarasında sürpriz yok. Herkesin beklediği isim orada. Türkiye’de doğmuş, birinci orta lise eğitimini Türkiye’de yapmış bir bilim insanı. İktisat biliminin giderek ekonometri haline geldiği bir periyotta, “metrik” kısmını değil, adalet ve özgürlük boyutunu savundu. Popülizm, otokrasi, hatta diktatörlük çağında, “Adalet olmadan, Özgürlük ve Demokrasi olmadan kalkınma olmaz” diyebilen insan o. Popülizmin adalet, insan hakları, özgürlük kavramlarını dümdüz ettiği kapkaranlık bir yüzyılda, o ısrarla adalet, özgürlük ve insan hakları diyerek yürüdü.
Yürüdü ve Nobel’i kazandı.
Bugün dünyanın en kıymetli üç ekonomistinden biri olarak biliniyor.
Karanlıklar prenslerinin yönettiği bir dünyada pırıl pırıl parlayan insanlardan biri.
Türk ve Amerikan pasaportu var.
Türk tarafı ile Türkiye’de yılın insanı olmayı ziyadesiyle haketti.
2.FATİH ALTAYLI: İŞTEN ATILAN GAZETECİNİN TEK KİŞİLİK ZAFERİ
Tam da yaptığı işin ismine uygun bir insan. “
“Teke Tek…”
Özel radyolarla başlayan bir meslek.
Sonra Hürriyet gazetesi.
Sonra Kanal D’de ana haber idaresi.
Sonra Sabah…
Sonra HaberTürk…
Girdiği her yerde tepeye, en tepeye tırmanma başarısı…
Sonra 28 Mayıs seçim akşamı…
Erdoğan kazanınca elbette kaybeden o değildi, lakin işini o kaybetti…
Kül değildi, hala yanan bir kordu… Her şey bitti dendiği an Zümrüdüanka kuşu üzere kendi korundan tekrar doğdu.
Başladığı YouTube yayınları ile tepenin de tepesine çıktı.
Gözü her vakit pekti…
Kendi kendinin işvereni olunca daha da pek oldu.
Hiç elbet bu yılın tepedeki insanlarından biri…
3.MÜGE ANLI: BİR PROGRAMDAN KAYIP ÇOCUKLAR AFAD’INI YARATAN TELEVİZYONCU
Müge Anlı…
50 yaşında.
Kariyerinin doruğunda.
Onu tanımayan yok.
Türkiye’nin en tartışmalı programını o yapıyor.
İnce bir ipte, iki tarafı keskin bıçakların üzerinde yürüyor.
Eğer “sürdürülebilirlik” bir muvaffakiyet ölçüsüyse, altın madalya onun.
Yıllardır tepede.
Sadece bir televizyon programcısı değil, birebir vakitte fevkalade bir kamu insanı.
Son yıllarda birebir vakitte kayıp çocukların bulunmasında en tesirli bireyi haline geldi.
Bazılarının gözünde “halkın bayağı hisleri üzerinde dans eden biri.”
Benim gözümde ise televizyon sanatının büyük bir simyacısı.
Kayıp Türk çocuklarının AFAD annesi…
İster kızın, ister köpürün. O çok başarılı bir televizyoncu.
4.CEM ADRİAN: BİR MÜZİK ALBÜMÜ İLE TÜRKİYE HARİTASI ÇİZEN SANATÇI
Bir Boşnak çocuğu. Anne konut kadını… Baba esnaf… Doğduğu yer Edirne…
Adrian ismi oradan geliyor.
Müzik biçimi?
Alternatif rock, caz, blues, akapella, new wave, elektronik…
Bir müzik süpermarketi yani.
Bu yıl tahminen de hayatının en karanlık yılı olacaktı.
Yasaklanan konserleri, yırtılan afişleri ile hazırlanacaktı bu yol.
Ama sonra o denli bir albümle geldi ki…
Bir proje… Bir Türkiye antolojisi…
Bir, “Biz buyuz işte” tarihi…
Kimler yok ki o haritada.
Ajda onun müziğini “Ajdalaştırarak” söyledi…
Yan yana olmaz denenleri yan yana getirdi.
Emel Sayın, Nükhet Duru, Teoman…
Kerem Görsev, Fatih Erkoç’la birlikte…
Ve onun müzik kelamlarını şiir olarak okuyan ünlüler…
Selda Bağcan, Cem Yılmaz, Yılmaz Erdoğan…
Ve daha kimler…
Belki de Türkiye’de bugüne kadar yapılmış en yaratıcı ve kapsayıcı albüm…
Cem Adrian bu yıl bize “Müzik yalnızca müzik değildir” diyen insandı.
Yılın insanı olmayı haketti.
5: YILMAZ ÖZDİL: “AYNA AYNA SÖYLE BANA” DİYE SORAN İKTİDARA “ÇİRKİNSİN” DİYEBİLEN GAZETECİ
Bir Youtube kanalı açtı ki;
Türkiye’nin günlük öyküsünün anlatılmasında yılın insanı deseniz…
Banko o…
Yüzümüze kimsenin söyleyemediklerini söyleyen en doğrucu Davud’u derseniz…
Banko o…
İktidarın kaybettiği vicdanını her gün ona buldurmaya çabalayan insan deseniz…
Yine banko o…
En berbat olayları anlatırken bile eşsiz bir mizahla bizi gülümseten insanı derseniz…
Yine yeniden banko o…
Hiç elbet klasik medyadan sonra yeni medyada da yılın insanlarından biri o.
6.KUZEY TUNÇELLİ: TÜRKİYE’DEN ŞAMPİYON YÜZÜCÜ ÇIKMAZ ÖNYARGISINI KIRAN GENÇ KULAÇ
Henüz 17 yaşında…
Kocaeli doğumlu bir genç…
2024 Olimpiyatlarında 1500 metre seçmelerde onu rakiplerine bir havuz uzunluğu fark atarak yüzerken seyrettik.
Gençler Dünya şampiyonu…
Daha bu gencecik yaşında 7 dünya şampiyonluğu madalyası var boynunda.
Ama hafif geliyor, boynu dimdik. Belirli ki daha onlarca madalyayı taşıyacak o boyun.
Türkiye’den yüzme şampiyonu çıkmaz diyenlere her kulacı ile nanik yapıyor.
Üstelik çok sempatik…
Fenerbahçe’nin ve Ulusal grubun e parlak atletlerinden.
Yüzme sporunda bir rol modeli…
Güvenli kulaçlarıyla bu yılın tepesine de yüzdü.…
Hiç elbet yılın insanlarından biri…
7.HAMDİ ULUKAYA: YUNAN YOĞURDU MU TÜRK YOĞURDU MU DERKEN KENDİ YOĞURDU İLE TEPEYE OTURAN MÜLKİYELİ YOĞURTCU
Bir gün 21’inci Yüzyıl göçmenlik tarihi tekrar yazıldığında, kendisine bir kısım açılacak insan.
Erzincan’ın İliç ilçesinde doğmuş
Amerika’da kapanmış bir süt fabrikasını alıp yoğurt üreten şirkete dönüştürdü.
Beş yılda 1 milyar dolarlık yoğurt satan bir marka yarattı.
Yoğurt kesiminin bir numarası oldu.
Sonra Amerika’nın en ünlü kahve markalarından birini satın aldı.
Durmadı San Francisco’nun en ünlü bira markalarından birini muvaffakiyet portföyüne kattı.
Son 5 yıla kadar, Amerikalılara, Yunan yoğurdu satan, Türkiyeli bir Kürt’tü.
Bugün bir dünya devi…
Forbes onu dünyanın en tesirli insanlarından biri seçti.
Ama en kıymetlisi, bugün dünyaca tanınmış bir filantrop olması.
Yani kazandığı paranın küçümsenmeyecek bir kısmını yardımlara harcayan bir iş insanı, bir rol modeli…
Yılın insanı o olmayacak da kim olacaktı.
8.MEHMET ERSOY: ARKEOLOJİYİ VE ARKEOLOGLARI AYAĞA KALDIRAN İNSAN
Her yıl yaptığımız yılın 20 insanı listesine siyasetçi almıyoruz.
Bu yıl bir istisna var lakin onu siyasetçi kimliği ile değil, arkeolojiye yaptığı hizmetle buraya alıyoruz.
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Ersoy.
Göbeklikepe’yi, Truva’yı, Kültür yollarını, Gaziantep’i, Malatya’yı, Denizli’yi, müzeleri kısaca bu ülkenin topraklarının altındaki, tarihinin üstündeki zenginliği ayağa kaldırdı.
Yıllardır uyuyan hafriyatları ve arkeologları uyandırdı.
İki aylık hafriyat mevsimini bütün yıla çıkartı.
Müzeleri canlandırdı. Kapanmış kültür yollarımızı yine açtı.
Evet 21’inci Yüzyıl Türkiye’sinde onu yılın insanı seçmemiz eminim kimseyi yadırgatmayacaktır.
Banko bu listede…
9.ÖZLEM GÜRSES-NEVŞİN MENGÜ: BAĞIMSIZ YENİ MEDYANIN İKİ ASENASI
Bu yıl medyada bağımsız ve cesaretli bayanların yükseliş yılıydı.
Çok başarılı bayan Youtuberlar çıktı.
Bunlardan ikisi Hasret Gürses ve Nevşin Mengü…
İkisi de 300 bini aşan takipçisi ile büyük bir sayısal muvaffakiyete imza atıyor.
İkisi de etkili…
Özlem Gürses adeta tek kişilik bir haber merkezi…
Evini tam teşekküllü bir haber merkezine çevirmiş güya.
Tek başına tam ve dört dörtlük bir haber programı sunuyor.
Nevşin Mengü….
Çok izlenen, çok hürmet duyulan, çok tesirli bir Youtube kanalının tek kişilik kahramanı.
Yorumlarında karşı mahalleye de kendi mahallesine de dokunduran bir yeni medya insanı o.
Her ikisi de bu yılın insanı olmalı ziyadesiyle hakkettiler.
Her ikisine de ayrıyeten bir nazar boncuğu…
10.DOĞAN YILDIRIM-SİNEM ÖZLER: TÜRK MUTFAĞINDAN FINE DINING YARATAN İKİ İNSAN
Bu yıl Türkiye gastronomisinde en çok konuşulan yer hiç kuşkusuz “Seraf’tı…”
Seraf daha açıldığı yıl Vadi İstanbul tahtına oturdu.
Yıllardır tartıştığımız bahisti.
Türk mutfağından “Fine Dining” kültürü çıkar mı…
Nedir Fine Dining?
“Özenle hazırlanmış bir yemeği, bazen klasik bir sofra sunumu ile unutulmayacak bir tecrübe eşliğinde servis etmek…”
İşte tam budur.
Türk mutfağından bu çıkar mı?
Çıkarmış.
Kurucu işveren Doğan Yıldırım’ın vizyonu ve titizliği… Bir lahmacuna harcadığı zaman…
Şef olarak Sinem Özler’in araştırmacılığı, Anadolu’nun dört bir tarafında tarladan tarlaya uzanan “Gastronomi Odesa’sı…”
İkisi bir ortaya gelince; onlara yer estetiği, nude bardaklar ve tabak estetiği, uygun seçilmiş şarap eklenince…
Ortaya bir “Türk Fine Dining” mucizesi çıktı.
Şimdilik Michelin’in tavsiye listesindeler.
Ama eminim birinci yıldız elleriyle dokunabilecekleri kadar yakın…
Zaten müdavimlerinin gözünde o yıldız çoktan gelmişti…
11.İSTANBUL SOKAK KEDİLERİ: TÜRKİYE’NİN YUMUŞAK TÜYLÜ SOFT POWER’I
Türkiye denince, dünyanın gözüne pek yeterli fotoğrafların gelmediği yılları yaşıyoruz.
İnsan hakları, adalet, demokrasi imtihanlarında karnemiz malum…
Bölgemiz daima savaşlarla anılıyor.
İşte bu türlü karanlık bir fotoğrafın içinde pırıl pırıl parlayan bir yanımız var.
Girin Instagram’a, kısacık bir sörf yapın…
Her gün önünüze İstanbul kedilerini anlatan sımsıcak paylaşımlar gelecek.
Filmleri yapıldı.
O sokak kedileri, bu ülkenin siyasetinden kaçan merhametin, insanların gönüllerine yerleştiğinin canlı kanıtlarını orada göreceksiniz.
Kedilerimiz… Sokak köpeklerimiz…
Büyük Yaşar Kemal ne demişti…
“Bu ülkede 4 şey olmayacaksın.
Kadın, ağaç, çocuk ve sokak hayvanı…
Belki devletin gözünde olmayacaksın…
Ama hiç olmazsa kimi insanlarımızın gönlünde rahatça olabilirsiniz…
Türkiye’nin en hoş yüzüdür onlar…
Bu yıl birinci 20’ye girmeyi patileri ile hak ettiler.
12.HEPİMİZİN KIZI NARİN VE ONUN ADALETİNİ YERDE BIRAKMAMAYA AND İÇMİŞ GAZETECİLERİMİZ
Yaşasaydı Pink Floyd müziğindeki üzere, tahminen binlerce köyümüzün duvarlarındaki milyonlarca tuğladan biri olmamaya direnecekti.
Ama küçücük yaşta katledildi.
Duvarda bıraktığı sıcacık, güler yüzlü kızımız bizim Narin…
Ona artık bir soyadı bile gerekmiyor.
Narin’imiz o bizim. Hepimizin soyadı, onun soyadı…
Ölümüyle bıraktığı boşluk o denli büyük oldu ki, toplumsal bir karadeliğe dönüştü ve koskoca bir devleti bu utanç karadeliğine çekti.
Gerçek katilini hala bulamadı bu devlet…
O bulamadıkça Narin’in güler yüzü büyüdü…
Hiç kuşkusuz bu yılın insanı o…
Bir de bu ateşin etrafında toplanmış bir avuç insan.
Cinayet gününden beri onun için gerçeği ve adaleti arayan gazetecilerimiz.
Tehditlere, kasaba terörüne, etraf baskısına, şantaja karşın o haber nöbetinden bir dakika bile ayrılmayan muhabirlerimiz, toplumsal medyacılarımız…
Hepiniz, her biriniz bu yılın insanları ortasındasınız.
13.MUSTAFA EZİCİ: UZAK BİR TROPİK MEYVEYİ ALANYA MANGOSU HALİNE GETİREN SAVAŞÇI
Mango… Tropik meyve… Anavatanı Hindistan…
Ama Hindistan’dan binlerce km uzakta Anadolu’nun bir kasabasında bir insan, mangoyu öylesine başına taktı ki…
Bir anda Alanya’da mango gördük…
Yılların ithal malı tropik meyvesi bir anda Türkiye’nin bir Akdeniz kasabasının ismini aldı.
Tropikal bölgelerden bile daha rengarenk bir ambalaj içinde bir Türk ihraç eseri haline geldi.
İşte o Alanya mangosunun ardında bir insan var.
Mustafa Ezici..
Yıllarca uğraştı.
Dışardan mango ağaçları getirtti, toprağı inceletti.
Ve sonunda Hint mangosuyla yarışan, pazarlama stratejisinde ise onu geçen bir Türkiye mangosunu yarattı.
Türkiye’nin de hayatına soktu.
Sonra pestisitle uğraşa başladı.
O mango savaşçısı bir pestisit mücahidine dönüştü.
Fatih Altaylı, Cüneyt Özdemir, Fatih Portakal, İsmail Küçükkaya…
Hürriyet, Odatv, klasik, yeni, bütün medyaya tek tek anlattı…
Ve sonunda pestisit tehlikesine karşı…
Bir milleti uyandırdı…
14.MUSTAFA TAVİLOĞLU: BİNASINI SATIP KOLEKSİYONUNU SATMAYAN BİLGE BALIKÇI
Bu dünya kitaplardan “Ferrari’sini satan bilgeleri” tanıdı.
Ama Türkiye bu yıl koleksiyonunu satmayan gerçek bir bilgeyi daha tanıdı.
Mustafa Tavlioğlu.
Ünlü MUDO markasını yaratan, bir dünya markası haline getiren. Sonra direksiyonu kızına ve oğluna bırakan insan.
Bir Karadeniz çocuğu ancak İstanbul’un metropol ruhuyla büyümüş.
1970’den beri sanata yatırım yapmış.
2500’den fazla tablo ve heykel toplamış.
Türkiye’nin çalkantılı yıllarında herkes tablolarını satarken o koleksiyonunu eksiltmemiş, tam bilakis arttırmış.
Genç sanatkarlara yatırım yapmış.
Dile kolay 2500’den fazla sanat yapıtı.
Bu yıl onların tamamını 7 başka yerde sergiledi.
Öyle bir sergiydi ki, Bienalleri bile geride bıraktı.
Türkiye onu konuştu.
Böylece Türkiye, koleksiyonunu satmayan bilgeyi tanıdı.
Bu yılın insanı olmayı ziyadesiyle hakketti.
15. IOANNA KUÇURADİ: İNSAN HAKLARINI UNUTMUŞ ÜLKEYE İNSAN HAKLARI ANLATAN BİLİM İNSANI
İnsan Hakları kavramını unutmuş, unutturulmuş bir topluma bıkmadan usanmadan, yılmadan, insan haklarını anlatıyor.
Yıllardır anlatıyor.
Adalet kavramını unutmuş bir tertipte bıkmadan usanmadan adalet kavramını anlatıyor.
“İslami değerler” diye toplumsal hayata kendi başındaki nizamı sokmak isteyen insanlara, “İslami paha diye bir şey yoktur” deme hamasetini gösteren bir bilim insanı.
“İslami bedel, Hristiyan paha, Musevi paha diye bir şey yoktur. Paha vardır. Sizinki paha değil, paha yargısıdır” diyen filozofumuz.
Bu yıl Aydın Doğan mükafatı ona verildi.
Bir İdeoloji Nobel’i olsa,
İşte o mükafata benim banko adayım İoanna Kuçuradi olurdu.
Felsefeyi unutmuş bir dünyanın İdeoloji Dernekleri Federasyonu onursal başkanlığını yıllardır taşıyor.
O bu ülkenin ideoloji taşı….
Dokunduğu her kanıyı altına, platine çeviren bir simyacıdır.
Sadece bu yılın insanı değil…
Yılların insanıdır bu ülkede.
16. CİDE’Lİ SULTAN: ‘EL ALEM NE DER’ TERÖRÜNE MEYDAN OKUYAN BİR KASABA KADINI
O aslında bir sinema kahramanı…
Yani hayali bir bayan.
Ama asla hayalet değil…Gerçek bir hayat kıssasından çıkıp gelmiş.
“Mukadderat” sinemasının 65 yaşındaki bayan kahramanı Sultan.
Kastamonu’nun Cide ilçesinde, eşinin vefatından sonra herkese meydan okuyarak kendi hayatını tekrar yaratan bayan.
Kasabaların bütün bayanları için bir rol modeli…
Yılmayan, teslim olmayan…
“El alem ne der” lafını elinin karşıtıyla iten bir karakter.
Sinemada onu kendine çok benzeyen dayanılmaz bir bayan. Parıltı Sürer canlandırdı.
Sultan, Parıltı Sürer’i, Parıltı Sürer, Sultan’ı yine yarattı.
Onun şahsında bu yılın insanları ortasında onu da sayıyoruz.
İyi ki bu türlü kasabalarımızın bu türlü bayanları var.
17. RUHİ ÇENET: 15 LİSANDA 2 MİLYAR BEŞERE ULAŞAN TÜRK YOUTUBER’I
Belki çoğunuz onun ismini hiç duymadınız.
O bir Youtuber…
Yani tek kişilik medya kahramanı.
Dünyanın her yerini geziyor.
Türkiye’nin David Attenborough’u o.
Dünyanın en soğuk yerine gidiyor orayı anlatıyor.
Uzaya en yakın yerine gidiyor orayı anlatıyor.
Dünyanın en derin mağarasına iniyor.
Anlattığı her öykü en az 20-30 milyon insan tarafından seyrediliyor.
Yapay zekâ ile 15 lisanda yayın yapıyor.
185 milyon kez izlenmiş görüntüleri var.
Türkiye’den çıkmış gerçek bir muvaffakiyet öyküsü o.
18.METE ATATÜRE: NEWTON MAHALLESİNDE KUANTUM FİZİĞİ SATAN TÜRK BİLİM İNSANI
Bu yıl ismini Rahmi Koç Bilim Ödülü’nü aldığında daha uygun öğrendik.
Oysa yıllardır oradaydı.
Yani Cambridge Üniversitesinde Cavendish Laboratuvarı’nın başında.
Bir Kuantum fiziği uzmanı o.
Newton’un fiziğin kanunlarını yazdığı, Hawking’in uzay biliminin kanunlarını anlattığı, Watson ve Crick’in DNA’yı bulduğu yerde, tıpkı üniversitenin tıpkı kürsüsünde başkanlık koltuğunda oturuyor.
Fizik kısmında Nobel’in altındaki bütün mükafatları almış.
Nobel artık dokunma uzaklığında.
Bu yıl onun bu muvaffakiyetleri ile gurur duyduk.
Banko yılın insanı…
19. APOSTO: BİR AVUÇ GENCİN YARATTIĞI KÜLTÜR VAHASI
Belki çoğunuz ismini hiç duymadınız. Dijital bir haber sitesi. Her sabah benim vazgeçilmezim. Bir avuç genç insan.
Türkiye ve dünyanın günlük sanat ve kültür bahislerini sokağımıza kadar anlatıyor.
En köşede bucakta kalmış bir seminer mi var?
Kimsenin tanımadığı bir genç birinci konserini mi veriyor?
Ekonomi haberleri mi? En sofistikesi de orada. En popüleri de…
Şehre hâkim olmak istiyorsanız, bugün nereye gitsem diyorsanız, dün ne kaçırdım diye soruyorsanız, adresi burası.
Başlarında kurucu ortak ve CEO’su Orhun Canca, bir avuç genç insan orada mükemmeller yaratıyor.
Bu yılın yükselenleri ortasında kesin varlar.
20. GÜNERİ CIVAOĞLU: GAZATECİLERİN SENYÖR ÖMÜR KOÇU
Yılın daima yaşayan insanlarını seçiyoruz.
Bir de kaybettiğimiz insanları var.
Bu yılın medyadaki kaybımız Güneri Cıvaoğlu oldu.
Bu mesleğin yeni üyelerine iki şeyi öğretti.
Bir; gazetecilik yalnızca içerik ve üslup değildir.
Aynı vakitte bir hayatı yaşama biçimidir.
Yaşanılan hayatı farklı ve renkli anlatma sanatıdır.
20’nci Yüzyılın ikinci yarısının gazetecilerine şunu öğretti.
“İyi yaşamak gazetecilerin de hakkıdır.”
Gazeteciliğe “Yerel renk” kavramını getiren insandı.
“Biz” diye çoğul konuşan, yazan gazeteciliğe “ben” diye anlatan yeni bir üslubu getirdi.
Bu meslekte “duvardaki rastgele bir tuğla” olmayı reddedenler neslindendi.
Onu çok arayacağız.